Botoks (Botulinum Toksin - A) Tedavi̇si̇ ile Kırışıklıklara ve Terlemeye "Dur" Deyin
Sıklıkla kullanılan adıyla Botoks, yaşlanmanın cilt belirtileri ile ve özellikle de yüzdeki mimik kırışıklıkları ile mücadelede 1990’lı yılların başlarından beri kullanılmaya başlanmış olan ve günümüzde çok popüler olan bir kozmetik dermatolojik tedavi yöntemidir. Botoks ayrıca kaşları kaldırmak ve aşırı terlemeyi tedavi etmek amacıyla da kullanılmaktadır. Botoks uygulaması kısa sürmekte, sorunsuz olmakta, sonrasında çok az yan etki ortaya çıkmakta ve tedavinin sonuçları uygulamadan sonra günler içinde görülebilmektedir.
Botoks Etki Mekanizması
Botulinum toksini - A toksikolojide bilinen en kuvvetli zehirdir. Botulinum toksini sinir iletiminde görevli olan asetilkolin (Ach) salınımı için gerekli proteinleri bağlayarak çizgili kaslarda kimyasal denervasyon yapar ve sinir iletimini durdurur. Sonuçta botoks enjekte edilen iskelet kasları geçici gevşek tip felç olur. Kısacası toksin kasın sinirsel uyarı sonrası kasılmasını engeller. Bu etki yaklaşık 3-6 ay sürer.
Botoksun Kozmetik Dermatolojide Kullanım Alanları
Dinamik kırışıklıkların (hareket / mimik nedenli kırışıklıklar) tedavisi ve önlenmesi,
Boyundaki “hindi boynu” görünümü şeklinde olan kırışıklıkların tedavisi,
Aşırı terleme (hiperhidroz) tedavisi.
Dinamik Kırışıklıklar
Botoks bazı özel kaslara, onları geçici olarak felce uğratmak ve böylece üzerlerini örten cildi kırıştırmalarını önlemek üzere uygulanabilir. Botoks sadece dinamik kırışıklıklar veya bilinen diğer adıyla mimik kırışıklıklarında faydalıdır. Dinlenimdeki kırışıklıklarda etkisi azdır. Botoksun uzun süre kullanımı ile hareketli kırışıklıkların dinlenimdeki kırışıklıklar haline gelmesi önlenebilir.
Botoks, elde edilecek kozmetik sonucu arttırmak için cilt yenileme teknikleri ve dolgu maddesi uygulamaları ile birlikte kullanılabilir. Botoks uygulaması en iyi yüz üst bölgesinde (kaş arası, alın ve göz kenarı – kaz ayağı kırışıklıkları) etkilidir. Botoks uygulamasının etkilerinin görülmesi 3-5 günde başlar, en iyi etki 7-14 günde görülür ancak bu süre 4 haftaya kadar da uzayabilir. Botoksun kas üzerindeki etkisi genellikle 3-6 ay sürer ve tekrarlayan uygulamalar sonucunda bu süre 7-9 aya kadar uzayabilir.
Kaş arası bölgenin (glabellar alan veya kaş oluğu) uygun tedavisi ile hastanın kaşlarının çatık görüntüsü önlenir ve kişiye daha rahat, daha mutlu bir ifade kazandırılır. Ayrıca botoks uygulaması ile hastanın kaş iç kısmının bir miktar kalkması da hastaya daha genç bir görünüm kazandırır. Bu bölgedeki kasların rahatlatılması zaman içinde alın bölgesinde kırışıklıkların oluşumunu da önlemektedir.
Alın bölgesine yapılan botoks uygulaması bir bilim olduğu kadar kaş şeklini de dramatik bir biçimde hemen değiştirebildiği için aynı zamanda bir sanattır. Yapılan enjeksiyonların uygulama bölgelerine göre kaşların kavislenmesi genişletilebilir ya da kaşlar düz hale getirilebilir. Genellikle kadınlar daha kadınsı bir bakışı sağladığı için kaş kavisinin artmasını tercih ederken, erkekler daha düz bir kaş yapısı isterler. Kaş düşmesine yol açabileceği için alın bölgesinde aşırı miktarda botoks enjeksiyonu ve kaşların 1 cm üzerindeki alana enjeksiyon yapılmaz. Bu nedenle botoks enjeksiyonu alt alın bölgesindeki kırışıklıkların tedavisinde kullanılmaz, kullanılsa bile bu bölgede kırışıklıklar kalabilir. Yaşlı hastalarda ve üst göz kapak derisi fazla olan hastalarda alının fazla enjeksiyonu ile göz kapakları düşebilir. Bu yüzden bu tür hastalar daha iyi sonuç alabilmek için önce göz kapağı estetiği olmalı, daha sonra botoks enjeksiyonu yapılmalıdır. Alın bölgesine botoks enjeksiyonu ile tedavi edilebilecek en uygun hastalar üst göz kapağı derisi normal olan genç hastalardır.
Göz kenarındaki kaz ayağı kırışıklıklarını tedavi etmek için de botoks enjeksiyonu yapılmaktadır. Ancak alt göz kapağında bulunan göz bebeğinin iç kısmındaki kırışıklıkların tedavisinde botoks enjeksiyonu yapmak uygun değildir. Bu bölgeye botoks enjeksiyonu yapılırsa kırışıklıklar düzelmez ve hatta göz kapağının dışa dönmesi oluşabilir. Hastaların çoğu göz kenarındaki kazayağı kırışıklıkları için uygulanan botoks enjeksiyonu öncesi bu iç kısımdaki kırışıklıkları fark etmezler ve bazen yanlışlıkla daha önce fark edilmeyen bu kırışıklıklara botoksun neden olduğunu sanırlar. Uygun bir şekilde uygulandığında botoks göz kenarı kazayağı kırışıklıklarını geçici olarak yok eder.
Botoks yüz alt üçte birini tedavi etmek içinde kullanılmıştır. Ancak bu bölge enjeksiyonları artmış yan etki gelişme riski taşımaktadır. Bu nedenle yüz alt üçte birine botoks enjeksiyonu yapılması genelde önerilmez.
Botoks ayrıca daha genç bir görünüm amacı ile kaş kaldırmak için de kullanılabilir. Bu yöntem kimyasal kaş kaldırma olarak isimlendirilmektedir. Bu yöntem ile kaş 1-5 mm kaldırılabilir.
Botoks ayrıca boyun ve dekoltedeki kırışıklıkları hafifletmek amacıyla da uygulanabilmektedir.
Hiperhidroz (Aşırı Terleme)
Hiperhidroz (aşırı terleme) etkilenen kişiler için hoş olmayan bir sosyal sorundur. Ne yazık ki topikal veya ağızdan alınan ilaçlar, iyontoforez ve cerrahi tedaviler hastaların çoğunda etkinliği kanıtlanmamış yöntemlerdir. Asetilkolini kullanan sempatik sinir lifleri ekrin ter bezlerini kontrol ettiği için asetilkolin salınımını engelleyerek etki gösteren botoks ter üretimini geçici olarak azaltmak veya durdurmak açısından etkilidir. Koltuk altı, el ve ayak terlemesinde botoks her bir santimetrekareye seyreltildikten sonra cilt altına enjekte edilir. Uygulama öncesi iyot-nişasta testi yapılarak enjeksiyona gereksinim duyulan alanların belirlenmesi mümkündür. Bir şişe botoks her iki koltuk altına yeter. Tedaviden alınan sonuçlar yaklaşık 4-6 ay sürmektedir.
Yüze Botoks Uygulaması Sonrası Yapılması Gerekenler
Yüz bölgesine botoks tedavisi sonrasında hastalar yaklaşık 4 saat boyunca ilacın yayılmaması, komşu veya hedef alınmayan kasları etkileyerek göz kapağı düşmesi ve diğer istenmeyen yan etkilere neden olmaması için dik şekilde kalmalıdırlar. Kısacası hastalar 4 saat boyunca uzanmamalı ve yatmamalıdırlar. Hastalar bu süre boyunca etkiyi arttırmak ya da etkinin dağılmasını engellemek için mümkün olan en hareketsiz pozisyonda kalmalı ve tedavi uygulanan kasları 4 saat boyunca kullanmamalı (kaş çatma, alnı kaldırma ve gülme gibi mimikler)dırlar. Aynı zamanda botoks uygulaması sonrasında 2 gün boyunca uygulama yerlerini ovuşturmamalı ya da kaşımamalı, başınıza masaj yaptırmamalı, aerobik, step gibi egzersiz yapmamalı, sauna hamama girmemeli, eğilerek ağır iş yapmamalısınız. Aksi takdirde ilaç yayılabilir, uygulanan botoks istenmeyen kas gruplarına dağılıp istenmeyen etkiler oluşturabilir. Botox uygulamasından hemen sonra yüz yıkanabilir ve her türlü makyaj ürünü kullanılabilir. Hastaların bilmesi gereken bir diğer nokta ise sonuçların ortaya çıkışının 12-96 saat olabileceği, en iyi etkinin ise işlemden sonra 7 gün içinde gelişebileceğidir.
Botoks Uygulanmaması Gereken Hastalar
Kas aktivite hastalıkları
Myasteni Gravis,
Lambert-Eaton sendromu,
Sistemik lupus eritematozus ve diğer otoimmun hastalıklar,
Botoks içindeki maddelere alerji,
Nöromusküler (sinir ve kas arasında) iletiyi etkileyen ilaç kullanımı,
anestezi ilaçları,
kas gevşeticiler,
Pıhtılaşmayı engelleyen ilaç kullanımı,
aspirin,
komadin,
Eş zamanlı lokal anestezik veya aminoglikozid antibiyotik kullanımı,
Pıhtılaşma bozuklukları,
Yetersiz hasta uyumu,
Gebelik ve emzirme.
Yan Etkiler
Botoks uygulamasına bağlı komplikasyonlar nadiren görülüp, genellikle geçici ve geri dönüşümlüdür.
Enjeksiyon noktalarında morarma ya da hematom gelişimi görülebilir. Morarma riski işlemden 10 gün öncesine kadar aspirin, nonsteroid anti-inflamatuvar ilaçlar (ağrı kesici ya da romatizmal ilaçlar), yeşil çay, E vitamini ve kiraz gibi gıdaların kullanımının kesilmesi ile azaltılabilir. Topikal K vitamini morarmaların düzelmesini hızlandırır, morarma görülmeye başlamışsa kullanımı önerilir. Enjeksiyondan önce işlem bölgesine buz paketlerinin uygulanması işleme bağlı ağrıyı ve morarma sıklığını azaltır.
Enjeksiyon noktalarında ağrı, noktasal yanma ve şişlik olabilir. Botoks enjeksiyonu sonrası başağrısı, uyuşukluk hissi, ağız kuruluğu olabilir. Solüsyon içindeki maddelere karşı alerjik reaksiyon gelişebilir. Enjeksiyon noktalarına yakın ancak etkinlik oluşmasının planlanmadığı bölgelerde toksinin yayılması veya anatomik farklılıklar nedeniyle bu bölgedeki kaslarda güçsüzlük gelişebilir. Botoks grip benzeri şikayetlere neden olabilir.
Yüzün üst bölgelerinde kullanıldığında botoks ile ortaya çıkan en ciddi yan etki pitoz (göz kapağı düşmesi) ve çok nadir olarak da diplopi (çift görme) ve ektropiyon (kirpik kenarının dışarı dönmesi) dur. Botoksun iyi bir enjeksiyon tekniğiyle doğru kullanımı sonucunda bu geçici yan etkiler önemli ölçüde azalır. İstatistiksel verilere göre pitoz riski %4’dür. Ayrıca üst göz kapaklarının iç kısmında şişme ve göz kapaklarında ağırlık hissi olabilir.
Yüzün alt üçte birinin enjeksiyonlarında dudak sarkması veya ağız asimetrisi gelişebilir.
Platisma (boyun) enjeksiyonu sonrası ortaya çıkan yan etkiler arasında morarma, ağız suyunun akması, ağız köşesinde aşağı düşme, boyun kaslarında güçsüzlük, başı kaldırmada güçsüzlük ve yutma güçlüğü sayılabilir.
Aşırı terleme nedeni ile avuç içi ve ayak tabanının tedavisi geçici kas güçsüzlüğüne yol açabilir. Eğer tedavi edilen hastaların tenis oyuncuları gibi güçlü kavrama yeteneğini koruması gerekiyorsa veya piyanistler gibi el becerisini koruması önemliyse, mutlaka egzersiz önlemleri alınmalıdır.
Botoks kullanımının altta yatan miyastenia gravis hastalığını alevlendirdiği bildirilmiştir.